14/3/22

Η πρόταση της εβδομάδας: Ψωμί και Τριαντάφυλλα,ποιήμα και ταινία


"Ψωμί και Τριαντάφυλλα"

Ποιήμα: Τζέιμς Οπενχάιμ (1912)

Ταινία: Σκηνοθέτης, Κεν Λόουτς (2000)

Στις 8 Μάρτη του 1909, 15.000 γυναίκες διαδήλωσαν στη Νέα Υόρκη απαιτώντας λιγότερες ώρες εργασίας, καλύτερο μισθό, δικαίωμα ψήφου και να σταματήσουν να απασχολούνται παιδιά σαν εργάτες. Υιοθέτησαν το σύνθημα «Ψωμί και τριαντάφυλλα» (Bread and Roses), με το ψωμί να συμβολίζει την οικονομική ασφάλεια και τα τριαντάφυλλα μια καλύτερη ποιότητα ζωής. Τρία χρόνια μετά ακολουθεί η μεγάλη «απεργία των ρούχων» που κήρυξαν οι γυναίκες εργάτριες στη βιομηχανία κατασκευής έτοιμων ενδυμάτων στη Μασαχουσέτη με το ίδιο σύνθημα, το οποίο ενέπνευσε και τον ποιητή James Oppenheim να γράψει ένα ομώνυμο ποίημα γι' αυτόν τον αγώνα.

Πάνω από 90 χρόνια μετά ο Κεν Λόουτς δανείζεται αυτό το σύνθημα για την ταινία του για να μας διηγηθεί την ιστορία της Μάγια, μιας νεαρής Μεξικανής μετανάστριας εργάτριας στο Λος Αντζελες. 

Ο Λόουτς, πληροφορούμενος το 1994, από τον σεναριογράφο Πολ Λάβερτι , την άγρια εκμετάλλευση (16ωρη δουλειά χωρίς ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και με ημερήσια αμοιβή 5,2 δολάρια) των Λατινοαμερικανών μεταναστών στις ΗΠΑ, που δούλευαν σαν καθαριστές κτιρίων ιδιοκτησίας πολυεθνικών, τραστ, ακόμα και του Χόλιγουντ, αλλά και το σκληρό αγώνα τους για στοιχειώδη δικαιώματα, την τιμωρία τους με απόλυση και απέλαση, την ανοχή της συνδικαλιστικής ηγεσίας απέναντι στην εκμετάλλευση των μεταναστών, αλλά και την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των μεταναστών από λιγοστούς ασυμβίβαστους συνδικαλιστές, πήγε στις ΗΠΑ, γνώρισε πολλούς μετανάστες εργάτες και εργάτριες, τα βάσανα και τον αγώνα τους και γύρισε το «Ψωμί και τριαντάφυλλα», που αφορά ακριβώς σ' αυτούς. Η πλειοψηφία των «ηρώων» της ταινίας του είναι μετανάστες καθαριστές κτιρίων, οι οποίοι συναγωνίζονται με τη φυσικότητά τους τους λιγοστούς, πολύ καλούς επαγγελματίες ηθοποιούς. Μια εξαιρετική ταινία του σπουδαίου δημιουργού - ταινία «κατηγορώ» για την απάνθρωπη εκμετάλλευση των εργατών από το μεγάλο κεφάλαιο και ύμνος για τους αγώνες, την αλληλεγγύη, τις κατακτήσεις των εργατών.

Πρωταγωνιστούν: Πιλάρ Παντίγια, Αντριεν Μπρόντι, Μπενίτσιο Ντέλ Τόρο

Η ταινία συμμετείχε στο διαγωνιστικό πρόγραμμα του Φεστιβάλ Καννών 2000.

λίγα λόγια για την ταινία: Η Μάγια, μια νεαρή Μεξικανή, φτάνει κρυφά στην Καλιφόρνια, στην αδελφή της Ρόζα, η οποία της βρίσκει δουλειά στον καθαρισμό του κτιρίου μιας επιχείρησης στο κέντρο του Λος Άντζελες. Οφείλει να καταβάλλει ένα μέρος της αμοιβής της σ’ έναν επιστάτη, τον Περέζ. Οι συνάδελφοί της χωρίς καμιά ταξική συνείδηση, θύματα εκμετάλλευσης των εργοδοτών τους, μισθοί της πείνας, ανύπαρκτη περίθαλψη και η απόλυση να κρέμεται πάνω από τα κεφάλια τους. Ο Σαμ Σαπίρο εισβάλλει δυναμικά στη ζωή της Μάγια και των εργατριών, τις προκαλεί να αγωνιστούν για την επαγγελματική τους αξιοπρέπεια, για το δικαίωμα να συγκροτηθεί μια συνδικαλιστική οργάνωση. Με τη βοήθειά του, οι εργάτριες οργανώνουν διαμαρτυρία, την ώρα που οι κεφαλαιοκράτες εργοδότες τους δεν το περιμένουν. Καταφέρνουν να κάνουν τα αιτήματά τους γνωστά στην κοινή γνώμη. Ο προσωπάρχης απολύει τους πρωτεργάτες, ανάμεσα στους οποίους βρίσκεται και η Μάγια....

Ο Κεν Λόουτς τολμά να φύγει από τον εργατικό χώρο της Βρετανίας και να απεικονίσει την κατάσταση ανάμεσα στους παράνομους Μεξικανούς μετανάστες στο Λος Άντζελες. Ακριβώς στην «πόρτα» του Χόλιγουντ η τομή του μας προσφέρει μια εικόνα εντελώς αντίστροφη, ένα πεδίο ανθρώπινων και κοινωνικών αγώνων.

Ο Τζέιμς Οπενχάιμ αφιέρωσε ένα ποίημα στην απεργία των εργατριών που, όπως γινόταν πάντα, δέχτηκε επίθεση από την αστυνομία.

 «Ψωμί και Τριαντάφυλλα»

Καθώς τραβάμε εμπρός, εμπρός στην ομορφιά της μέρας
χιλιάδες σκοτεινές κουζίνες, χιλιάδες μαύρες φάμπρικες
γεμίζουν ξάφνου με του ήλιου τη λαμπράδα
γιατί ο κόσμος μας ακούει να τραγουδάμε
«Ψωμί και Τριαντάφυλλα, Ψωμί και Τριαντάφυλλα»

Καθώς τραβάμε εμπρός, εμπρός είναι και για τους άνδρες ο αγώνας μας
γιατί είναι των γυναικών παιδιά και τους γεννάμε πάλι,
φτάνει πια ο παιδεμός σ’ όλη μας τη ζωή,
πεινάνε οι ψυχές και όχι το σώμα μόνο
«δώστε μας Ψωμί, δώστε μας Τριαντάφυλλα»

Καθώς τραβάμε εμπρός, εμπρός αμέτρητες γυναίκες πεθαμένες
σμίγουν το θρήνο τους και λένε το παλιό τραγούδι του ψωμιού
οι σκλαβωμένες ψυχές τους γνώρισαν λίγη μόνον ομορφιά, τέχνη κι αγάπη.
Ναι, για το Ψωμί παλεύουμε και για τα Τριαντάφυλλα.

Καθώς τραβάμε εμπρός, εμπρός φέρνουμε τις μεγάλες μέρες
το ξεσήκωμα των γυναικών είναι ξεσήκωμα όλης της ανθρωπότητας
όχι πια σκλάβοι και τεμπέληδες, δέκα που μοχθούν για έναν που ξαπλώνει
αλλά ένα δίκαιο μοίρασμα στ’ αγαθά της ζωής, «Ψωμί και Τριαντάφυλλα, Ψωμί και Τριαντάφυλλα»

 James Oppenheim, 1911

Δείτε την Joan Baez να ερμηνεύει το πολύ γνωστό εργατικό τραγούδι “Bread and roses”, εμπνευσμένο από την απεργία των εργατριών κλωστοϋφαντουργίας στη Νέα Υόρκη το 1912